Bijzondere categorieën van persoonsgegevens (gevoelige persoonsgegevens)

Sommige persoonsgegevens vallen onder de zogenaamde “bijzondere categorieën” van persoonsgegevens: dit zijn persoonsgegevens waaruit ras of etnische afkomst, politieke opvattingen, religieuze of levensbeschouwelijke overtuigingen, het lidmaatschap van een vakbond, genetische gegevens, biometrische gegevens, gegevens over gezondheid of iemands seksueel gedrag of gerichtheid kunnen blijken. Dit zijn persoonsgegevens die zo gevoelig zijn dat ze alleen in heel specifieke gevallen mogen worden verwerkt. 

• Ras
• Etnische afkomst
  • bv. Kaukasisch
• Politieke opvattingen
  • bv. zelfs van bekende politici
• Religieuze of levensbeschouwelijke overtuigingen
  • ook locatiegegevens (bv. kerkbezoek) kunnen op een onrechtstreekse manier informatie onthullen over religieuze of filosofische overtuigingen
• Lidmaatschap van een vakbond
• Genetische gegevens
  • Genetische gegevens zijn persoonsgegevens die verband houden met de overgeërfde of verworven genetische kenmerken van een natuurlijke persoon en die unieke informatie verschaffen over de fysiologie of de gezondheid van die natuurlijke persoon en die met name voortkomen uit een analyse van een biologisch monster van die natuurlijke persoon. bv. erfelijke en genetische kenmerken. 
• Biometrische gegevens
  • Biometrische gegevens zijn persoonsgegevens die het resultaat zijn van een specifieke technische verwerking met betrekking tot de fysieke, fysiologische of gedragsgerelateerde kenmerken van een natuurlijke persoon op grond waarvan eenduidige identificatie van die natuurlijke persoon mogelijk is of wordt bevestigd, zoals gezichtsafbeeldingen of vingerafdrukgegevens.
    • Fysisch/fysiologisch: DNA, vingerafdrukken, voldoende nauwkeurige aangezichtsfoto’s, vorm van het oor, handvorm, irisscans, …
    • Gedragsgerelateerde eigenschappen: eye tracking, wandel- of loop tred, analyse van handtekeningen, handschrift, analyse toetsaanslagen klavier, …
  • Ook stem- en beeldopnames zijn biometrische gegevens, ook indien ze niet gebruikt worden om de betrokkenen te identificeren; de mogelijkheid tot identificatie – die inherent is aan ruwe stem- en beeldopnames – volstaat.
    • Indien u besluit dat het maken stem- of beeldopnames noodzakelijk is voor uw onderzoek, is het sterk aanbevolen om steeds na te gaan of de stem- en beeldopnames eventueel vervormd kunnen worden, zonder dat de onderzoeksdoeleinden hiermee in gevaar komen. 
      • Bij onderzoek naar dialecten of gelaatsuitdrukkingen zal de vervorming van respectievelijk stem -of beeldopnames bijvoorbeeld onmogelijk zijn, aangezien de ruwe opnames vermoedelijk cruciaal zijn voor het bereiken van de onderzoeksdoeleinden.
      • Bij een online interview waar enkel de inhoud van het gesprek van belang is, zijn beeldopnames en ruwe stemopnames eerder niet noodzakelijk.
    • Bovendien is het steeds aangewezen om de stem- en beeldopnames te verwijderen zodra deze niet meer nodig zijn voor het bereiken van de onderzoeksdoeleinden.
• Gegevens over gezondheid
  • Gegevens over gezondheid zijn persoonsgegevens die verband houden met historische, actuele of toekomstige (fysieke of mentale) gezondheidsstatus van een natuurlijke persoon.
  • Enkele voorbeelden:
    • Informatie over kwetsuren, ziektes, risico’s op ziektes, medische voorgeschiedenis of resultaten van medische onderzoeken en behandelingen;
    • Gegevens die verzameld worden door middel van slimme apps zoals fitness of activity trackers;
    • Gegevens die de betrokkene verstrekt in het kader van gezondheids- of zorgdiensten (bv. alcoholgebruik, roker of niet,...);
    • Gegevens over de doktersafspraken (bv. de frequentie van het aantal bezoeken aan de psycholoog zegt iets over de mentale gezondheid);
    • Gegevens met informatie over zelfvertrouwen, faalangst, (gevoeligheid voor) burn-outs of andere psychologische kenmerken.
• Gegevens over iemands seksueel gedrag of seksuele geaardheid
• Gegevens over strafrechtelijke veroordelingen en strafbare feiten
  • Deze persoonsgegevens behoren strikt gezien niet tot de bijzondere categorieën, maar tot de gevoelige persoonsgegevens waarvoor de AVG ook strengere regels oplegt.

Uitzonderingsgronden voor de verwerking van gevoelige persoonsgegevens

Hoewel de verwerking van bijzondere categorieën van persoonsgegevens in principe verboden is, voorziet de AVG een aantal uitzonderingen, hetzij welbepaalde situaties waarin de verwerking van deze gevoelige gegevens toch is toegelaten zoals:

• voor archivering in het algemeen belang of wetenschappelijk, historisch of statistisch onderzoek;
• de betrokkene heeft zijn of haar uitdrukkelijke toestemming voor de verwerking voor een of meer welbepaalde doeleinden gegeven. Let op dat je de toestemming voor deelname aan het onderzoek niet verwart met de toestemming voor het verwerken van persoonsgegevens voor onderzoek;
• de gegevens door de betrokkene openbaar gemaakt zijn;
• de verwerking is noodzakelijk om redenen van algemeen belang op het gebied van de volksgezondheid;
• de verwerking is noodzakelijk voor doeleinden van preventieve of arbeidsgeneeskunde, medische diagnosen, of het verstrekken van gezondheidszorg;
• de verwerking is noodzakelijk ter bescherming van de vitale belangen van de betrokkene of van een andere natuurlijke persoon;
• de verwerking is noodzakelijk om redenen van zwaarwegend algemeen belang door of krachtens de wet;

• de verwerking is noodzakelijk ter uitvoering van verplichtingen ingevolge het arbeidsrecht of het sociale zekerheids- en sociale beschermingsrecht.

Om rechtmatig deze bijzondere categorieën van persoonsgegevens te verwerken, moet je verwerkingsactiviteit (binnen je onderzoek) berusten in één van deze uitzonderingsgronden. Dit betekent echter niet dat je geen voorwaarden meer moet naleven: je moet passende en specifieke maatregelen treffen om de belangen en de privacy van de betrokkene te beschermen. Meer nog, als verwerkingsverantwoordelijke zal je bijkomende maatregelen dienen te nemen ten aanzien van een verwerking van gevoelige persoonsgegevens zoals het steeds uitvoeren van een gegevensbeschermingseffectbeoordeling.

Registratie in het AVG register

Als je bijzondere categorieën van persoonsgegevens verwerkt, dien je dit in het AVG Register aan te geven. Bovendien moet je in het AVG Register ook motiveren in welke uitzonderingsgrond jouw verwerkingsactiviteit in je onderzoek berust.